Anoniem

EDE Er was eens een man wiens pech was dat hij van Joodse afkomst was. Hij dook niet zover van hier onder, werd verraden en afgevoerd naar concentratiekamp Mauthausen. Daar moesten de gevangenen werken in een steengroeve. Velen van hen werden daar gewoon doodgeslagen of opgehangen. Als je geluk had werd je met één schot uit je lijden verlost. Was je ziek dan liet men je bevriezen of werd je gedood met een fenolinjectie of gifgas. De nazi’s experimenteerden voor het effect. Grijnzend keken ze naar de stervende mensen.

Ik vergeet nog te melden dat er uiteraard een bordeel was met daaronder een gaskamer en twee verbrandingsovens. Uiteraard je sporen wissen, de beulen wisten later ook van niets, bleven anoniem op een enkeling na die 50 jaar later werd opgepakt. Oh ja, op de lijken uit de gaskamer werden ook nog wat proeven uitgevoerd, alvorens die de ovens in gingen.

Maar de man overleefde. ‘Door als medisch student SS’ers van hun geslachtsziekte af te helpen’, vertelde hij me, een van de weinige keren dat hij erover sprak. Ik zat veel met hem aan tafel, lange armen en soms schoof zijn manchet op en zag je het kampnummer op zijn onderarm in zijn huid. Hij droeg nooit korte mouwen. Tot ver in de jaren ‘80 was zijn lol om wanneer hij in Duitsland reisde conducteurs, obers en politieagenten zo toe te spreken dat ze dachten dat hij een Duitse officier was geweest. Dat kon hij perfect. Kwestie van rechtop staan, hard snauwen en kleineren. Het zij hem vergeven.

De man was in 1945 komen teruglopen uit Oostenrijk. Hij woog nog 40 kilo terwijl hij precies zo lang was als ik nu 1.89 meter. Er was niemand meer over van zijn familie, het huis was leeg, de spullen weg. Hij trouwde met de dochter van het gezin waarin hij als evacué werd opgevangen. Jaren heeft hij gezocht naar zijn ouders, dacht ze zelfs wel eens te zien, maar toen bleek dat die niet eens de trein naar het Poolse concentratiekamp hadden overleefd. De trauma’s gaan over op de volgende generatie, ik weet er het nodige van.

Ik zat bij de begrafenis. De dominee die wèl veel gesprekken met hem had gevoerd over wat hij had meegemaakt sprak de volgende woorden: ‘hij heeft zich elke dag afgevraagd waarom hij het wel heeft overleefd.’ En ‘vanwege dat schuldgevoel is zijn leven werken en zoeken geweest en was hij daarom nooit thuis.’

Het is vele jaren later, september 2021. De zon schijnt en ik lees een anonieme column dat ik als ‘burgemeester experimenteer op mensen.’ Ik word eerst heel boos, dan denk ik een tijdje na en herinner me als de dag van gisteren wat ik hierboven heb geschreven. Bedankt dat u dit wilde lezen.

In deze tweewekelijkse rubriek vertelt René Verhulst op persoonlijke wijze over zaken die hem als burgemeester bezighouden.