Extra geld en aanpassingen nieuw station Ede-Wageningen

EDE Er komt een nieuwe aanbesteding voor de bouw van het nieuwe station Ede-Wageningen. Met extra budget, enkele aanpassingen in het ontwerp en een andere manier van aanbesteden hoopt het projectbureau Spoorzone eind 2021 te kunnen starten. Wat is de stand van zaken en wat moet er nog gebeuren?

Esther Krista Bos

Na jarenlange voorbereiding eindigde de vorige aanbesteding in december 2018 in een teleurstelling. Er was geen bouwer te vinden die het plan binnen het budget van 81,25 miljoen euro wilde uitvoeren. Daarom werkt het projectbureau Spoorzone Ede nu hard aan een nieuwe aanbesteding. ,,We hebben de opdracht gekregen om een aanbesteding te doen die in de huidige markt een maximale kans van slagen heeft en waarmee het financiële effect van de vertraging zo beperkt mogelijk blijft”, aldus projectmanagers Peter van Kleunen (gemeente Ede) en Berry van den Hout (ProRail).

De gemeente Ede, de provincie Gelderland, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, vervoerder NS en spoorwegbeheerder ProRail zijn gezamenlijk opdrachtgever. Alle betrokken partijen moeten het eens zijn met de aanpassingen in het ontwerp. De afgelopen maanden zijn de partijen geïnformeerd over de wijzigingen. De gemeente, de provincie en het ministerie financieren het project. De Edese gemeenteraad krijgt morgen - donderdag 16 januari - in een besloten vergadering de vraag voorgelegd of zij een extra investering wil doen als Edese bijdrage in de totale kosten. Als alles volgens plan verloopt, start komend voorjaar een nieuwe aanbesteding en kan de aannemer die de opdracht krijgt eind volgend jaar beginnen met de bouw.

BUSPLEIN De ontwikkeling van het station hangt nauw samen met verschillende projecten in het stationsgebied en de directe omgeving. De vertraging van de bouw van het station heeft gevolgen voor andere projecten, zoals de realisatie van een nieuw busplein. De oplevering van het busplein is op zijn beurt weer relevant voor de busvervoerders en hun opdrachtgever de provincie Gelderland. Ook de uitvoering van gemeentelijke projecten, zoals Kop van de Parkweg, Enka-terrein en World Food Center hangen samen met de bouw van het station.

Het landelijke Programma Hoogfrequent Spoor maakt onderdeel uit van het project en vraagt om goede afstemming. Dit programma voorziet in extra treinen op het spoor. De infrastructuur die daarvoor nodig is op het traject Schiphol-Utrecht-Nijmegen zit in het project Spoorzone Ede.

Om te voorkomen dat de belangen bij de uitvoering van het project botsen, werken de betrokken partijen nauw samen in de projectorganisatie Spoorzone. Bestuurders van de gemeente, de provincie, het ministerie, NS en ProRail komen voor belangrijke beslissingen bij elkaar om gezamenlijk een besluit te nemen. Voordat wethouder Peter de Pater in dit overleg zijn goedkeuring kan geven aan belangrijke beslissingen, zoals het aanpassen van het ontwerp of een wijziging in het budget, moet eerst de Edese gemeenteraad haar goedkeuring geven.

AANPASSINGEN Wat zijn de aanpassingen in het ontwerp? Een overkapping met meer hout en minder glas, een kleinere luifel bij de ingang en het vervallen van twee opgangen naar de perrons maken het ontwerp minder duur. Volgens de projectmanagers heeft dit nauwelijks invloed op de kwaliteit en de functionaliteit van het nieuwe station.

In het huidige ontwerp is de overkapping volledig van glas. Het voorstel is om dit gedeeltelijk te vervangen door hout. Verder vervalt bij de hoofdentree aan de zuidzijde van het station een deel van de overkapping boven de winkels, tussen de toren en de perrontunnel.

In de nieuwe westelijke perrontunnel vervallen de opgangen naar de perrons. In het ontwerp van 2013 waren deze opgangen gemaakt voor reizigers die hun fietsen stallen in de overdekte stalling. De stalling is in het definitieve plan bij de oostelijke perrontunnel komen te liggen. Van Kleunen: ,,Op deze plek sluit de fietsenstalling beter aan op de vervoersstromen.”

In 2018 verbeterde de busverbinding naar de Wageningen Universiteit en de kenniscampus in Ede en werd de ov-kaart voor mbo-studenten ingevoerd. Ook daardoor valt het gebruik van de westelijke perronopgang lager uit dan eerder ingeschat. Dit blijkt uit verkeerstellingen die het projectbureau heeft uitgevoerd. Van den Hout: ,,Het laten vervallen van de perrontoegang vanuit de westelijke tunnel levert een substantiële besparing op. Anders zou het een grote investering zijn voor een beperkt aantal mensen.”

Een laatste besparing is mogelijk doordat de sprinter die zou gaan rijden tussen Utrecht en Ede-Wageningen is vervallen. Er komen nog twee intercitytreinen in elke richting per uur bij. De frequentie van de Valleilijn en de sprinters, de stoptreinen tussen Arnhem en Ede, blijft gelijk. De aanpassingen aan het spoor vallen daarom goedkoper uit dan in het eerdere plan.

In het aangepaste ontwerp zijn nog twee duurzame veranderingen meegenomen. Er komen meer zonnepanelen en er komt sedum op het dak. Deze planten houden water vast en verkoelen op hete dagen.

Een uitgangspunt bij de wijzigingen is het behoud van voldoende kwaliteit. ,,We hebben een onafhankelijk team dat het ontwerp beoordeelt op de uitstraling. Dat team heeft aangegeven dat ook met dit ontwerp de kwaliteit en functionaliteit van het station behouden blijft”, zegt Van den Hout. ,,Nog meer inleveren op het ontwerp zou dat te veel aantasten”. Volgens wethouder De Pater ,,is de bodem nu bereikt". Hoeveel besparing deze aanpassingen opleveren, is niet openbaar. Volgens een memo van het Edese college om te voorkomen dat ,,potentiële gegadigden informatie krijgen die biedingen voor het project negatief beïnvloeden”.

TEGENVALLERS Van Kleunen benadrukt dat ondanks de besparingen extra budget nodig is om de bouw van het station te kunnen betalen. Dit extra bedrag is nodig om de prijsstijgingen in de markt, bijvoorbeeld van loon en materiaal, te bekostigen. Ook de aanpassingen van het ontwerp en het voorbereiden en uitvoering van een nieuwe aanbesteding kosten opnieuw geld.

Naast de hogere kosten is er nog een aandachtspunt. Van Kleunen wijst op de risico's die dit soort projecten met zich meebrengen. Eerder kwamen bouwbedrijven in problemen doordat bouwkosten hoger uitvielen en ze daardoor verlies leden op projecten. In de huidige markt, met voldoende opdrachten, vragen de aannemers een hogere prijs om tegenslagen op te vangen. Van den Hout: ,,We nemen nu maatregelen om de risico’s voor ons en de aannemers beter beheersbaar te houden.”

In de aanbesteding van 2018 lagen meer risico’s op het bordje van de aannemer. Van Kleunen: ,,In deze aanbesteding willen we naar faire afspraken om de effecten van de risico’s goed te beheersen. Tijdens het aanbestedingstraject gaan we in overleg met de aannemers over de risico’s. Het moet duidelijk zijn voor welke risico’s zij aansprakelijk zijn.”

Aannemers zijn volgens Van Kleunen in elk geval aansprakelijk voor de risico’s waar ze zelf invloed op hebben. ,,Dit zijn bijvoorbeeld risico’s bij de uitvoering van het project. Denk daarbij aan de takelwerkzaamheden tijdens de bouw. Stel dat er iets uit een kraan valt, dan is dat voor rekening van de aannemer.” Het is mogelijk dat de opdrachtgevers onder bepaalde voorwaarden een deel van de risico’s voor hun rekening willen nemen. 

PFAS Om welke risico’s gaat het dan? Een actueel voorbeeld is de verontreiniging van de bodem met PFAS,  poly- en perfluoralkylstoffen. Recent werden veel bouwprojecten stilgelegd, omdat grond met te hoge concentraties PFAS niet mag worden afgevoerd. De bouw kan hierdoor vertraging oplopen en het afvoeren van grond kan een extra kostenpost zijn. Andere mogelijke tegenvallers zijn een stijging van de loon- en materiaalkosten. Het gaat om tegenvallers waar een aannemer zelf geen invloed op heeft en die nauwelijks te voorspellen zijn. 

BESLUITVORMING Nu het nieuwe stationsontwerp er ligt en de kosten inzichtelijk zijn, kan een nieuwe aanbesteding komend voorjaar starten. Daarvoor is nog wel instemming nodig van de betrokken partijen. Donderdag 30 januari komen deze weer bij elkaar. Donderdag 16 januari beslist de Edese gemeenteraad over de aanpassingen en haar bijdrage aan het extra budget dat nodig is om de bouw van het station alsnog te realiseren. 

Het Edese college geeft in een memo aan de gemeenteraad aan dat op dit moment nog niet duidelijk is welk financieel effect risico’s kunnen hebben. Als tijdens de bouw blijkt dat er toch nog onvoorziene tegenvallers zijn, dan zullen de bestuurders van de verschillende partijen met elkaar besluiten hoe ze dat oplossen. 

De bouw kan bij een succesvolle aanbesteding eind 2021 starten en vanaf eind 2024 kunnen de reizigers dan gebruik maken van het moderne en ruime station. 

Esther Krista Bos doet onderzoek naar station Ede-Wageningen voor Bureau Spotlight, een onderzoeksredactie in de regio Foodvalley. Spotlight is een samenwerking van BDUmedia, Omroep Ede en de School voor Journalistiek van de Christelijke Hogeschool Ede, mede mogelijk dankzij subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.