Bana (20) is mantelzorger: ‘Als ík niet help, dan helpt niemand mijn vader’

EDE ,,Ik ga mee naar ziekenhuisafspraken en zorg ervoor dat mijn moeder de juiste medicijnen inneemt. Soms begrijp ik het zelf ook niet helemaal, dan vraag ik of de dokter het stap voor stap aan mij uitlegt.” Bana is 20 jaar en woont in Ede, vijf jaar geleden is ze naar Nederland gekomen en ze woont hier met haar familie. Tolken voor je ouders kan een grote impact hebben op het leven van jonge mensen. Het brengt veel verantwoordelijkheid met zich mee, maar voor Bana voelt het heel normaal.

door Mathanja van Houwelingen

Bana zit op het MBO in Ede, ze loopt twee dagen in de week stage en werkt daarbij drie avonden in de week. Daarnaast doet ze veel in het huishouden en regelt ze afspraken bij de gemeente en het ziekenhuis voor haar ouders. Haar vader moet binnenkort een foto laten maken van zijn long omdat hij veel last heeft met ademen. ,,Als mijn vader een afspraak heeft in het ziekenhuis dan zorg ik dat ik dit inplan op een dag dat ik niet naar school hoef. Soms is dat niet mogelijk en dan overleg ik met school, zodat ik een paar uurtjes later kan beginnen of eerder weg kan. Ik maak een hele goede planning, zodat ik overzicht houd in alles wat ik moet doen.” 

VERANTWOORDELIJKHEID ,,Ik voel een grote verantwoordelijkheid. Als ik niet help dan is er niemand anders die mijn vader kan helpen.” Bana heeft twee zusjes en een broer, maar zij voelen zich minder verantwoordelijk, omdat zij nog een stuk jonger zijn en haar broer is vaak aan het werk. 

Mijn ouders kunnen niet anders, ze hebben mij nodig. Als ik dan klaar ben, ben ik trots dat ik het heb gedaan

,,Mijn ouders kunnen niet anders, ze hebben mij nodig. Ik word ook blij als het lukt en als ik het goed kan vertalen. Als ik dan klaar ben, ben ik trots dat ik het heb gedaan.” In de cultuur waarin Bana is opgegroeid, is het heel normaal dat je voor je ouders zorgt. Volgens haar is dit wel anders dan in Nederland. ,,Als iemand een probleem heeft, dan wil je die persoon helpen. In Nederland zie ik dat mensen heel erg op zichzelf gericht zijn. Maar in onze cultuur en geloof draait het heel erg om het helpen van elkaar.” 

VERGOEDING TOLK Tot 2012 was het mogelijk om een vergoeding te krijgen voor een tolk. Op deze manier wilde de Inspectie van de Gezondheidszorg de kwaliteit van de zorg verbeteren. Maar sinds 1 januari 2012 is hier een streep doorheen gezet door de overheid en heb je als migrant met een verblijfsstatus geen recht meer op een zorgtolk. Bana vertelt dat toen ze net in Nederland woonde ze een tolk had die mee ging naar afspraken. Zodra Bana goed genoeg Nederlands kon en ze er in het ziekenhuis achter kwamen dat haar vader kinderen had, moest haar vader zelf een tolk meenemen. 

Het tolken bij ziekenhuisafspraken neemt een grote verantwoordelijkheid met zich mee. Bana is degene die haar moeder moet uitleggen hoe ze haar medicijnen moet innemen. Als Bana er niet uitkomt kan ze wel goed om hulp vragen, ook ervaart ze het tolken niet als vervelend. Haar school gaat er heel goed mee om volgens Bana. Als ze wat eerder weg moet of als ze vrij wil dan kan ze dit op tijd aangeven en wordt hier rekening mee gehouden. 

We weten als psychiaters uit de praktijk wat voor mentale schade het kinderen berokkent als ze moeten tolken voor ouders, tot ver in hun latere leven

IMPACT In april 2021 zette Johannes Wier Stichting voor gezondheidszorg en mensenrechten, AJN Jeugdartsen Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie een postercampagne op genaamd met als titel: ,,Dit is een kind, geen tolk”. Zij vinden dat de zorgtolk weer terug moet in de zorg. 

In een artikel op de website van de NVvP (Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie) vertelt Forugh Karimi, psychiater en voorzitter afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (NVvP), wat voor impact het heeft om te tolken voor je ouders:  ,,We weten als psychiaters uit de praktijk wat voor mentale schade het kinderen berokkent als ze moeten tolken voor ouders, tot ver in hun latere leven. Het is slecht voor hun ontwikkeling als kinderen de rol van de ouder overnemen (parentificatie) en daardoor hun eigen emoties op de tweede plek zetten. We moeten dat niet toestaan. Deze kinderen moeten kunnen opgroeien als alle kinderen en niet belast worden met de tolkvraag. Bovendien verdienen de ouders een professionele tolk om hun gezondheidsklachten te verwoorden en zo gelijke toegang tot zorg te hebben.”

De afgelopen maanden dook Bureau Spotlight in de wereld van jonge mantelzorgers. Worden ze gezien door instanties en sluit het aanbod aan hulp aan bij de behoeften?
Dit onderzoek heeft geleid tot een theatervoorstelling, die tot stand is gekomen middels gesprekken met mantelzorgers van verschillende leeftijden, experts, hulpverleners en andere betrokkenen. Deze voorstelling op woensdag 22 maart is gratis bij te wonen. Een ticket reserveren kan via www.bureauspotlight.nl. Na de voorstelling zal er een nagesprek plaatsvinden met de wethouder en welzijnsorganisatie Malkander.

Als eerste op de hoogte zijn van Bureau Spotlight? Abonneer op de nieuwsbrief: https://www.bureauspotlight.nl/nieuwsbrief