Edes ziekenfonds en Arie Gerrit Schoonderbeek in nieuwe historische publicaties (update)

EDE In het gemeentehuis werden woensdag twee nieuwe historische uitgaven gepresenteerd. In de reeks Historische Cahiers verscheen van de hand van dr. Derk Jansen 'Schamel Paradijs. Jeugdherinneringen van Arie Gerrit Schoonderbeek. Uitgever en idealist'. De auteur lichtte de bijzondere sociale stijging van een gewone jongen van de Doesburgereng tot internationaal bekend uitgever toe. Als tweede publicatie werd in de reeks Historische Berichten Ede 'Tot heil van den zieken werkman. Ontstaan en geschiedenis van het Ziekenfonds Helpt Elkaar in de gemeente Ede' van de begin dit jaar overleden Jan Smits gepresenteerd. Goede vriend en bewerker van de publicatie ds. Arie Romein verzorgde een toelichting en overhandigde een eerste exemplaar aan mevrouw Smits.

,,Ik ben geen Ede-kenner, maar wandelde ooit over de Doesburgerheide", stak auteur dr. Derk Jansen van wal. ,,Sinds 1887 geboortegrond van Arie Gerrit Schoonderbeek. De Doesburgereng om precies te zijn. Age of Aris noemde zijn moeder hem. Een bijzonder mens, die met een pistool onder zijn kussen sliep. Uit angst voor zijn claustrofobie, niet voor inbrekers. Hij was van zeer eenvoudige komaf." Jansen trof een ongeordend archief van Schoonderbeek, tot 1970 uitgever in Ede, aan. ,,Behoudens vier mappen met zijn boeken." De Fries noemde zijn boek ,,een 'must' voor de gemiddelde Edenaar."

Ds. Arie Romein voltooide het Historisch Bericht van Jan Smits, van oorsprong Vlaardingse vrienden. Na zijn pensioen verdiepte Smits zich in het ontstaan van 'Helpt Elkaar', 1889 het eerste Edese ziekenfonds. ,,In december 2017 sprak ik Jan nog over de voortgang van het boekwerk", vertelt Romein.

KWARTJE ,,Komt het boek af", vroeg ik hem. ,,Ik wil graag meedenken. Begin dit jaar overleed hij op de leeftijd van bijna 90. Ik heb de publicatie verder bewerkt. De volledige titel is 'Tot heil van den zieken werkman. Ontstaan en geschiedenis van het Ziekenfonds Helpt Elkaar in de gemeente Ede'. Bedenk dat een ziekenfondsregeling aan het eind van de negentiende eeuw nog in de kinderschoenen stond. Zo kwam er bijvoorbeeld pas in 1919 een invaliditeitswet. En een echte ziektewet was er pas in 1941, tijdens de Duitse bezetting. Wanneer huisartsen voor controle een zieke bezochten, kregen ze een kwartje per patiënt. Helpt Elkaar ging in 1955 op in Neder-Veluwe en later Zilveren Kruis."

,,In het boek is een apart katern over dokter C.A.H. Weijer toegevoegd", noemde Romein. ,,Hij was 49 jaar huisarts in Ede. Niet alleen dokter, maar een steunpilaar voor de Edese samenleving. Zo stond hij aan de wieg van het Rode Kruis, Groene Kruis, gymnastiekvereniging Sparta en de latere Harmonie. Voor oefeningen had hij ook een neus. Hij liet ooit een jongen zo hoog mogelijk in een boom klimmen en hulpdiensten hem eruit halen. Het oplopen van schrammen vond hij geen punt, dat paste prima bij de oefening."

,,Niet alleen een boek voor gemiddelde Edenaren, voor álle Edenaren", eindigde Romein schertsend.

Bestellen: gemeentearchief.ede.nl.