Nieuw historisch cahier 'Uit nood geboren'

EDE Deze maand verscheen in de reeks Historische Cahiers van het Gemeentearchief Ede het 32e exemplaar met als titel 'Uit nood geboren'. De auteurs van het boek zijn Jenneke Hiensch-Hess en Paul van Lunteren. Het boek gaat over de taak van een Joodse arts bij een kraamkliniek in het Nationale Park De Hoge Veluwe.

De lezer volgt in het boek de belevenissen van de Joodse arts Alfred Behrendt. Deze Duitse arts uit Berlijn kwam na de machtsovername van de nationaalsocialisten in 1933 naar Nederland, waar hij werk vond als verkoper in geneesmiddelen. In september 1944 woonden hij en zijn gezin in Arnhem, maar als gevolg van de uitgebroken gevechten rondom de Rijnbrug moest het gezin huis en haard verlaten.

De vrouw van Alfred Behrendt was hoogzwanger en daardoor kwamen ze terecht in een uit nood geboren kraamkliniek onder auspiciën van het Rode Kruis. De twee Arnhemse gynaecologen zagen in Alfred een geschikte assistent voor hun werkzaamheden, hoewel hij met zijn Duitse artsendiploma officieel niet mocht werken.

Toen Arnhem geheel geëvacueerd moest worden vertrok de kraamkliniek naar het Dienstgebouw op de Hoge Veluwe. Alfred Behrendt bleef hier als Jood - maar zonder gele ster - werkzaam tot aan het einde van de bezetting in april 1945. Tijdens de laatste maanden veranderde de rol van het Dienstgebouw in een opvang voor kinderen uit het westen van Nederland.

Het boek vertelt niet alleen het verhaal van de ervaringen van één Joodse arts, maar laat ook zien hoe in de laatste maanden geïmproviseerd moest worden. Of het nu ging om voedselvoorraden, werkverrichtingen voor de Duitsers, de aanwezigheid van pro-Duits gezinde of NSB-gezinde mensen, het samenwonen met de Johanna Stichting uit Arnhem of de verzorging van de gewonde Duitsers ná de Slag bij Otterlo.

Het Dienstgebouw werd gepasseerd door evacués, gewonden, 'voedsellopers', SS'ers, werklieden van het BAB en het Rode Kruis, inspecteurs en militairen (Duitse en Canadese).

Uitgangspunt voor het schrijven van het cahier was het dagboek dat Alfred Behrendt vanaf 17 september 1944 heeft bijgehouden. Zijn aantekeningen zijn uitgewerkt, gecontroleerd en aangevuld met gegevens uit literatuur- en archiefonderzoek en de herinneringen van diens oudste zoon (89 jaar). Het nieuwe cahier is vanaf nu te koop bij de lokale boekhandel en bij het Gemeentearchief Ede voor 17,50 euro.