'Biomassa belangrijke tussenstap in energietransitie'

EDE/WAGENINGEN Onderzoeker dr.ir. Wolter Elbersen van de Wageningen Universiteit & Research pleit voor het benutten van biomassa, ondanks dat het minder efficiënt verbrandt dan aardgas. Hij ziet het als onderdeel van de energietransitie. ,,Je moet de juiste afwegingen maken en het niet per se als eindstation zien'', zegt hij in een interview met Bureau Spotlight.

Fleur Bubbert en Mirjam Wolff

Al meer dan twintig jaar werkt Elbersen aan het opzetten van duurzame biomassaketens; ,,alles wat groeit en bloeit'', zoals hij het omschrijft. Met die duurzame biomassa kan warmte en energie worden opgewekt in biomassacentrales, waarvan er in Ede drie staan. 

De overheid wil het gebruik van fossiele brandstoffen sterk verminderen en dat gebeurt op dit moment onder meer door energie uit biomassa te halen. Een keerzijde hiervan is de luchtvervuiling, want bij verbranding van biomassa, zoals snoeihout uit tuin en bos, komen CO2, fijnstof en stikstof vrij. Toch vindt Elbersen biomassa verbranden geen gek idee. ,,Je kunt veel maatregelen nemen om luchtvervuiling tegen te gaan. En als je die biomassa had laten liggen, was die zelf ook CO2 geworden en was de energie niet benut. Dat is eigenlijk het hele idee van die biomassa. Als biomassa blijft liggen en wegrot, gaat alle energie uit dat hout de lucht in, dus ik geloof niet dat dat nou een goede manier is”, legt hij uit.

POLITIEKE AFWEGING Dat maakt bio-energie circulair. Bomen nemen namelijk CO2 op. De CO2 die vrijkomt bij het verbranden van takken van deze bomen wordt weer door groeiende bomen opgenomen. Zo komt de CO2 steeds terug in de bomen en raakt de brandstof (de takken) niet op. Dat maakt het volgens Elbersen circulair én duurzaam. In tegenstelling tot aardgas. De CO2 die daarbij vrijkomt met de verbranding is nieuw in de CO2-kringloop en zorgt dus voor een stijging van CO2 in de atmosfeer.

Maar biomassa verbrandt in principe wél een stuk minder schoon dan aardgas: er komt meer stikstof, fijnstof en CO2 vrij bij de verbranding. Volgens Elbersen is die extra luchtvervuiling geen reden om biomassa direct af te schrijven. ,,We denken altijd: bij duurzaamheid is alles beter. Dat is onzin. Er is altijd wel iets wat pijn doet.”

Hij wijst op het feit dat we een keuze moeten maken. Of fossiele brandstoffen blijven gebruiken, óf investeren in goede luchtreiniging bij biomassacentrales, of genoegen nemen met meer luchtvervuiling van de meer duurzame biomassa. ,,Die dingen moet je als samenleving tegen elkaar afwegen en daar zijn politici voor. Maar als politici komen vertellen dat alles alleen maar beter wordt, dan vallen ze uiteindelijk in hun eigen mes.”

Er bestaan mogelijkheden om de uitstoot van schadelijke stoffen als stikstof en fijnstof te beperken. ,,Je kunt veel maatregelen nemen, maar dat kost gewoon meer geld. Met goed managen en de goede technologieën zou het in elk geval redelijk schoon moeten zijn.” En precies die extra investering tegen luchtvervuiling is wellicht het pijnpunt, denkt Elbersen. ,,In Nederland is het heel veel polderen. Het mag geen pijn doen. Dat is denk ik ook het probleem van de overheid. Die moet wel slimme beslissingen nemen en zeggen ‘dan kost het maar wat extra’.”

WARMTEPOMP ALS ALTERNATIEF Een andere manier om je huis te verwarmen, is door een elektrische warmtepomp. Elbersen benadrukt dat het idee van een warmtepomp goed is, maar dat die op dit moment nog maar beperkt helpt. ,,Een warmtepomp heeft elektriciteit nodig en als je die elektriciteit met kolen maakt, dan helpt dat niet zoveel. Het gaat pas werken als je heel veel extra elektriciteit kunt produceren die een lage CO2-uitstoot heeft. Op dit moment kunnen we onze huidige vraag niet dekken met wind- en zonne-energie”, zegt hij. ,,Een warmtepomp op ‘vieze’ elektriciteit is qua CO2-uitstoot niet beter dan stadsverwarming op biomassa.”

TOEKOMST BIOMASSA Hoewel biomassa volgens Elbersen op dit moment een belangrijk onderdeel is van de energietransitie, is het geen eindstation. ,,Veel mensen snappen niet dat je een soort overgang hebt. Tegen de tijd dat we de CO2-uitstoot van elektriciteit veel lager hebben (door gebruik van meer duurzame toepassingen zoals windturbines en zonneweides, red.) en de technologieën hebben om uit deze biomassa andere dingen te maken, zoals 'jet fuel' (brandstof voor vliegtuigen, red.), dan zal biomassa voor die toepassingen worden ingezet.''

Elbersen denkt dat de toekomst van biomassa een andere richting in kan slaan. Op dit moment wordt er vooral nog energie van gemaakt. Aan de Wageningen Universiteit zijn onderzoekers bezig met het ontwikkelen van andere toepassingen van biomassa. ,,Laten we op dit moment biomassa benutten voor stadswarmte. In Ede hebben we natuurlijk ontzettend veel bos en dat moet onderhouden worden. Op een boel plekken moeten we dat hout gewoon weghalen. Dan is efficiënt en schoon energie maken helemaal niet zo’n slecht idee.” 

Er zal door bosbeheer altijd hout zijn waar we mooie dingen mee kunnen doen, denkt Elbersen. ,,We moeten zorgen dat we die biomassa-aanvoer op termijn kunnen gebruiken om andere leuke dingen van te doen. We kunnen met die biomassa bijvoorbeeld brandstof voor vliegtuigen of schepen maken. Of chemicaliën. Dat is waar biomassa heen zal moeten gaan. Die technologieën zijn we nu aan het ontwikkelen.”