Doden in ziekenhuis na onderzoek alvleesklierontsteking

EDE - Bij landelijk onderzoek naar de werking van probiotica bij patiënten met ernstige acute alvleesklierontsteking zijn meer mensen overleden in de groep die dit medicijn kreeg dan in de groep die de behandeling niet heeft gekregen. In totaal werden 296 patiënten onderzocht in vijftien ziekenhuizen, waaronder ziekenhuis Gelderse Vallei.

In totaal overleden 24 patiënten (16 procent), maar in Ede is niet duidelijk om hoeveel personen het gaat. Wel laat persvoorlichter Joke Erasmus weten dat elk jaar zestig patiënten met deze aandoening in Gelderse Vallei worden behandeld.

Acht van de vijftien ziekenhuizen waar het onderzoek plaatshad, zijn Universitaire Medische Centra. ,,Ja, het gebeurt vaker dat er onderzoeken plaatsvinden in regionale ziekenhuizen (zoals in Ede, red.)'', verklaart een woordvoerder van het Universitair Medische Centrum in Utrecht (UMCU) waarvanuit het onderzoek werd geregistreerd en werd gehouden.

Erasmus bevestigt dit. ,,In Ede vinden ongeveer 25 tot 30 onderzoeken plaats, verspreid over diverse onderwerpen, doelgroepen en vanuit verschillende universiteiten.'' De woordvoerster noemt de uitkomst van het bewuste onderzoek een ,,hele nare uitzondering''.

De onderzoekers zijn verrast door dit resultaat. Eerdere kleine buitenlandse studies toonden aan dat probiotica infectieremmend zou werken bij acute alvleesklierontsteking. Uit dit onderzoek blijkt dat dit niet het geval is. De 296 patiënten met ernstige acute alvleesklierontsteking werden verdeeld in een onderzoek- en controlegroep. Het gaat hier om een zeldzame en zeer ernstige ziekte. Negen patiënten (6 procent) overleden in de controlegroep.

De onderzoekers weten nog niet wat de verhoogde sterfte heeft veroorzaakt. Drie factoren spelen in samenhang een rol: de toepassing van probiotica bij mensen met orgaanfalen, de toediening van probiotica aan intensive care patiënten, en het toedienen van probiotica samen met sondevoeding (rechtstreeks in de darm). De onderzoekers raden collega’s voorlopig af om probiotische bacteriën toe te passen in situaties die aan deze drie criteria voldoen.

Grotere opzet

Het onderzoek is gefinancierd door Senter Novem, een overheidsinstantie, en is uitgevoerd onder leiding van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Alle betrokken patiënten en de familieleden van de overledenen zijn inmiddels ingelicht.

Twee eerder gepubliceerde kleinschalige studies met probiotica bij alvleesklierontsteking toonden hoopvolle resultaten, maar waren te klein om artsen te overtuigen van het nut van toepassing van probiotica bij alle patiënten met ernstige acute alvleesklierontsteking. Het huidige onderzoek was dan ook veel groter van opzet en primair bedoeld om het infectieremmende effect van probiotica aan te tonen.

De uitkomst werd pas na afloop duidelijk doordat het onderzoek ‘dubbelblind’ was uitgevoerd, zoals de medische wetenschap vereist. Een speciaal ingestelde ‘monitoring-commissie’ stelde halverwege het onderzoek geen significante verschillen vast, niet in infecties en ook niet in sterfte.

De totale sterfte tijdens het onderzoek bedroeg 11 procent. Dat is hetzelfde percentage als uit de medische literatuur bekend is, namelijk 10 procent. Daardoor werd gedurende het onderzoek nog niet duidelijk dat er een verschil in sterfte zou bestaan tussen de patiëntengroepen. In dit soort onderzoek worden verschillen tussen de controle- en onderzoekgroep pas zichtbaar na het verbreken van de code als het onderzoek is afgelopen.

Toestemming

Alle deelnemende patiënten gaven vooraf toestemming voor deelname en het onderzoek is getoetst aan de Wet Medisch Wetenschappelijk Onderzoek met Mensen en uitgevoerd volgens de daarvoor geldende internationale richtlijnen.

Acute alvleesklierontsteking (pancreatitis) treft jaarlijks ruim 3000 Nederlanders. Ongeveer twintig procent van hen wordt ernstig ziek; van deze groep overlijdt ongeveer de helft op de afdeling Intensive Care. De overlijdenskans is groter wanneer er infecties optreden met schadelijke bacteriën. Wetenschappers zoeken daarom naar wegen om de kans daarop te verkleinen.

In dit onderzoek is via de darmsondevoeding probiotica toegediend in de verwachting dat zij de weerstand tegen schadelijke bacteriën verhogen. Probiotica zijn gunstige darmbacteriën die in de menselijke darm de groei van schadelijke bacteriën tegengaan. Onderzoek bij de overleden patiënten heeft aangetoond dat de toegediende probiotica bij hen geen infecties hebben veroorzaakt. Wat wel de precieze oorzaak van de sterfte was, wordt nog onderzocht.

Elk grondig medisch onderzoek wordt tegenwoordig ‘dubbelblind’ uitgevoerd; noch de patiënt, noch de wetenschappers wisten tijdens het onderzoek of de geteste behandeling of een schijnbehandeling (placebo) wordt toegepast. De verschillen tussen de twee groepen patiënten worden pas zichtbaar als na afloop een code wordt verbroken.