Harskampse huisarts stopt na 31 jaar
25 maart 2009 om 00:00 NieuwsBernt van Essen, geboren in Zwolle, studeerde medicijnen in Groningen. In de jaren zeventig gold voor een studie medicijnen op veel universiteiten een numerus fixus. Vanwege die loting gaf hij zich na zijn voorbereidende schooljaren op voor de medische faculteit in Groningen, Utrecht en Nijmegen. Het werd uiteindelijk de meest noordelijke plaats van de drie.
Na de studie in Groningen volgde ook de huisartsenopleiding in het noorden: in Friesland. Daar draaide de dokter in spe twee keer een half jaar mee in de praktijk van een ervaren huisarts, in de dorpen Wolvega en Balk. „Daar maakte ik kennis met twee soorten Fries”, zegt hij. „Het ene leek wat op Overijssels, het andere verstond ik minder makkelijk.’’
Misschien dat de kleinschalige woongemeenschappen waar hij zijn praktijkopleiding deed meespeelden in de keuze die hij maakte voor een uiteindelijke vestigingsplaats, in ieder geval had Van Essen helemaal geen zin om in een grote stad huisarts te worden. Het dorpse sprak hem wel aan. Het werd Harskamp, waar hij in maart 1978 begon als assistent in de praktijk van de toenmalige Harskampse arts. In 1981 trouwde hij met zijn vrouw - ook een Zwolse - en werd hij zelfstandig huisarts.
Het is door de jaren heen een bewerkelijke praktijk geweest, vertelt dokter Van Essen terugkijkend. Hij had geen bijzonder groot aantal patiënten, maar er was geen praktijkondersteunend personeel, zoals daar de laatste jaren overal sprake van is. Het personeel dat Van Essen in dienst had, bestond uit twee part time-assistentes in de apotheek. Bijna alle jaren, tot 2006, was de praktijk van Van Essen apotheekhoudend. Zijn vrouw was ook assistente. Ze stond de eerste vijf jaar in de apotheek en werkt nu hun kinderen volwassen zijn, ook weer parttime mee. Het is een hele klus om als huisarts een eigen apotheek te runnen, zegt Van Essen, want vooral administratief zit er veel werk aan vast. Toch vond hij het belangrijk de apotheek er bij te houden, voor hemzelf en voor zijn patiënten.
Al snel na zijn komst voelde de jonge, goedlachse dokter zich helemaal thuis in Harskamp, waar hij ook in het dorpsleven zijn plek vond. In zijn woonkamer staat een groot Johannus-orgel met drie klavieren en een pedaal. Van Essen is een verwoed organist, die zondags diensten van de plaatselijke gereformeerde kerk begeleidt.
Hoe heeft hij het de jaren door ervaren om huisarts te zijn in een plaats als Harskamp? Van Essen zegt dat hij in de relatie tussen arts en patiënt goede ervaringen heeft opgedaan. De contacten werden gaandeweg dieper, want in een dorp als Harskamp bouw je een persoonlijke band op met je patiënten. „Je bent gezinsarts. We hebben een hele periode ook bevallingen gedaan. Dan leer je de gezinnen goed kennen. Er ontstaat een vertrouwensrelatie. Je weet wat er in gezinnen en in families speelt; bij de een dit, bij de ander dat. Je maakt ook heftige dingen mee.’’ Van Essen zegt erbij dat hij veel teruggekregen heeft, in de eerste plaats vertrouwen.
De langste tijd van hun leven tot nu toe maakten de Van Essens mee in Harskamp. Het waren jaren waarin hun twee dochters geboren werden en opgroeiden. ,,Ook jaren waarin ze zichzelf helemaal thuis gingen voelen op de Veluwe. Een dokter is in een dorp als Harskamp niet zomaar iemand. Natuurlijk is het ook zo dat een huisarts een belangrijke plaats inneemt in een samenleving. Ons beroep houdt totale gezondheidszorg in, zowel lichamelijk als geestelijk. De mensen komen bij je met de eigen verantwoordelijkheid die ieder mens zelf voor zijn gezondheid heeft. Mensen kunnen ook ziek worden doordat ze zelf hun gezondheid verwaarlozen. Denk maar aan mensen die te lang met klachten doorlopen en aan mensen met overgewicht die helemaal niet aan beweging doen. Gezondheid heeft voor een deel zeker ook met eigen keuze te maken.’’
Kent een huisarts de mensen beter dan de dominee ze kent? Om die vraag moet Van Essen lachen. Misschien kent hij ze inderdaad beter, want de dominees blijven soms maar weinig jaren in het dorp en de dokter vaak tientallen jaren. De dokter maakt bovendien net als de pastor mensen soms mee terwijl ze heel kwetsbaar zijn, in situaties waarin sprake kan zijn van ernstige ziekte, verdriet en rouw. Dan hebben ze ook bij een huisarts soms behoefte aan een geestelijk gesprek. De dokter wordt wel geneesheer genoemd, maar hij is met zijn patiënten getuige van niet alleen ‘opgaan’ en ‘blinken’, maar ook wel van ‘verzinken’.
Van Essen heeft zijn beroep van huisarts nooit als echt zwaar ervaren. ,,Soms grijpt het je wel aan. Bijvoorbeeld als je een ‘slecht nieuws’- gesprek moet voeren. Je ziet voor jezelf al tegen zo’n type gesprek op en je bent daarnaast ook bezig met de vraag hoe je het aan zult pakken. Een dergelijk gesprek blijft moeilijk, hoe goed je het als arts ook doet.’’
,,Ik heb altijd geprobeerd mijn vak zo breed mogelijk uit te oefenen’’, gaat Van Essen verder. „Als je het breed houdt, heb je veel mogelijkheden en daardoor blijft het werk ook het meest boeiend. Je zou best ook wel meer kunnen overlaten aan specialisten. Bij mij kwamen bijvoorbeeld suikerpatiënten die ik onder controle hield en patiënten bij wie mijn assistente de Iongfunctie opmat. Dat soort dingen wilde ik blijven doen.’’
Heel wat jaren moest hij altijd beschikbaar zijn. Als het nodig was dag en nacht werken. Wat dat betreft zijn de tijden behoorlijk veranderd. Van Essen: „We waren met vier artsen in Harskamp, Otterlo en Wekerom. Daardoor had je iedere week minstens één avonddienst met de nacht erbij. Bovendien had je eenmaal per maand weekenddienst. Het kon gebeuren dat je ‘s nachts bij een bevalling geroepen werd en dat je de volgende morgen vroeg alweer dienst had. Ik herinner me dat ik wel eens zo door kon gaan van een nachtdienst in mijn ochtendspreekuur.’’
In 1994 gingen de bevallingen eraf. Dat gaf lucht. Later deed de huisartsenpost zijn intrede, waardoor alles meer gestroomlijnd werd. Dat wil niet zeggen dat het beroep onherkenbaar veranderde. Van Essen vindt dat er een heleboel gelijk is gebleven. „Misschien gaat dat in een stad anders, maar in Harskamp zien ze de dokter nog net als voorheen. Van de huisartsenpost maakt niet iedereen zomaar gebruik. Als iemand ‘s nachts last van iets krijgt, is de kans groot dat hij ‘s morgens op je spreekuur komt in plaats van ‘s nachts al naar de huisartsenpost te zijn gegaan. Van nogal wat mensen merk je dat ze het liefst willen dat de eigen bekende dokter aandacht aan hen schenkt.’’
Van Essen onderschrijft het belang van bijblijven. „Er verandert zoveel. Daar moet je je allemaal van op de hoogte stellen, want anders raak je achter.’’ Niet alle veranderingen zijn volgens Van Essen verbeteringen. Zo zijn er de laatste tijd steeds meer regeltjes bij gekomen. „Het gaat hier de kant van Engeland op’’, verduidelijkt hij. „Daar heeft de regering een heel grote vinger in de pap en dat krijg je ook bij ons met de verzekeraars.”
Op 1 april stopt hij officieel. Op 27 maart is er in De Molen in Harskamp een receptie waarop de bevolking afscheid kan nemen van het echtpaar Van Essen. Er is intussen besloten dat er voor Van Essen geen opvolger komt, maar dat zijn patiënten verdeeld worden - naar eigen keuze - over de praktijken van Van Essens collega’s Hulsbergen in Harskamp, Moret in Otterlo en Hollemans in Wekerom. De afscheid nemende huisarts is bijna 59 jaar. Hij had zijn praktijk nog niet op hoeven te geven. Waarom stopt hij dan nu al? Van Essen gaat de komende tijd waarnemen, zegt hij, met name bij verschillende huisartsenposten. „Dat geeft me de mogelijkheid eens wat vaker niet te werken en me met andere dingen bezig te houden, zoals met mijn hobby’s.’’ Die hobby’s zijn er nogal wat: fietsen, orgelspelen, schaken, vissen, zeilen en bridgen. De persoonlijke band die Van Essen met veel Harskampers heeft, patiënten van hem, zal hij zeker missen. ,,Het is heftiger, emotioneler dan ik had gedacht’’, zegt hij.
Foto:
Dokter Van Essen neemt 27 maart afscheid van de bevolking tijdens een receptie.
