Op zoek naar verhalen achter gesloten kerken

LUNTEREN/REGIO Wat hebben een woonhuis in Ede, een tapijthal in Amsterdam en een restaurant in Arnhem met elkaar gemeen? Ze zijn de nieuwe bestemming van een voormalig Godshuis. Ook in deze regio ondergaat een aantal kerken zo'n 'identiteitsverandering' door teruglopend kerkbezoek. Wat gebeurt er met de gebouwen en welke impact heeft de herbestemming op direct betrokkenen? Dat gaat de redactie van Bureau Spotlight onderzoeken.

Madelon de Goffau en Loïs Franx

De enige rooms-katholieke kerk in Lunteren hield zondag 13 januari de laatste eucharistieviering, vanwege de hoge leeftijd van haar leden en het gebrek aan vrijwilligers. Over het algemeen wordt aangenomen dat kerksluiting een gevolg is van toenemende secularisatie. Dit is een belangrijke factor, maar de vergrijzing van kerkelijke gemeenten speelt ook een rol.

PIJN Jan Redder (78), één van de laatst overgebleven vrijwilligers, kreeg de laatste jaren steeds meer taken op zijn bordje. Hij was lekenvoorganger, tuinman, timmerman en koorzanger. ,,Het aantal leden slinkt, maar de taken blijven hetzelfde. Op een gegeven moment houdt het op."

Dus besloot de gemeente van de Sint Antonius Abt zelf de stekker eruit te trekken. Dat het kerkje een nieuwe, nog onbekende functie krijgt, vindt Jan minder pijnlijk dan de verdeling van liturgische voorwerpen onder kerken uit de omgeving. Zo gaat de klok naar een kerk in Veenendaal en het eeuwenoude beeld van Sint Antonius keert terug naar Museum Catharijneconvent in Utrecht. Maar de tabernakel werd afgedankt en staat nu verloren op het podium. ,,Die wilde niemand hebben. Natuurlijk doet dat pijn." Hij slikt. Er valt een korte stilte. Dan vervolgt hij zijn weg naar het luidsysteem van de kerkklok, die nodig van de muur gehaald moet worden.

VERSPREIDEN Ook het verlies van de sociale functie van de kerk gaat Jan aan het hart. ,,Het jongste lid is 63 jaar. De sociale samenhang is enorm, maar door de sluiting verspreiden vitale leden zich over kerken in de omgeving. Dus de cohesie verdwijnt. Dat is droevig. We moeten alert zijn dat mensen niet in eenzaamheid vervallen."

Meer en meer kerken sluiten hun deuren door afnemend kerkbezoek, zelfs in de 'biblebelt'. Hoewel gemeenten als Ede, Veenendaal en Barneveld bekend staan als religieuze bolwerken neemt ook hier de leegstand toe. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bezocht ongeveer 40 procent van de Veenendalers in 2015 maandelijks een kerkdienst, tegenover 3 procent van de rest van de provincie Utrecht. Toch verandert de Veenendaalse Pniëlkerk in een winkel- en horecagelegenheid en sluiten twee andere kerken in deze plaats (Sola Fide en De Goede Reede) nog dit jaar de deuren.

OPROEP Op dit moment hebben wij in ons onderzoek zicht op zeven kerken in deze regio, zes protestantse en een rooms-katholieke, die de afgelopen vijftien jaar leeg kwamen te staan, een nieuwe bestemming hebben gekregen of waarvan de toekomst onzeker is. Elk van deze kerken heeft een eigen verhaal. De komende maanden doen wij hier voor Bureau Spotlight onderzoek naar. Daarbij hebben wij de input van u als lezer hard nodig.

Bent u lid van een kerk waarvan het gebouw onlangs gesloten is of binnenkort gaat sluiten? Of bent u koper van een leegstaand kerkgebouw of op een andere manier bij kerksluiting betrokken? Laat het ons weten via bureau@bureauspotlight.nl.

Madelon de Goffau en Loïs Franx zijn studenten journalistiek en voeren dit onderzoek uit voor Bureau Spotlight, een nieuwe onderzoeksredactie in de regio Foodvalley. Bureau Spotlight is een samenwerking van BDUmedia, Omroep Ede en de School voor Journalistiek van de CHE in Ede. Het onderzoeksplatform is mede mogelijk gemaakt dankzij subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.