Regien Stomphorst uit Ede onderzoekt oorlogsgeheim van oom Daan

30 oktober 2022 om 07:30 Mensen

EDE Na de dood van haar vader vond Regien Stomphorst Edesche couranten uit 1945 en 1946. En brieven van haar ome Daan die destijds als soldaat vocht in Indonesië. De geboren en getogen Edese gebruikte het materiaal om een roman te schrijven: ‘Het Geheim van het Veluwebataljon’.

,,Een zekere Lex stuurde telkens stukjes naar de redactie van die krant, om te vertellen hoe het ging met het Veluwebataljon, waar mijn oom Daan bij zat. Later schreef die Lex een lange brief naar onze familie waarin hij uitlegde dat mijn oom op Java gesneuveld was”, verklaart Regien. Zijn naam staat op een gedenkzuil bij van het mausoleum op de Paasberg in Ede.

PERSOONLIJKE BRIEVEN De persoonlijke brieven vindt de schrijfster uit Amsterdam minstens zo interessant, omdat het de correspondentie betreft van zowel haar oom als van haar oma, die op haar beurt naar zoonlief schreef. ,,Mijn vader had die allemaal bewaard. Deze brieven ben ik gaan lezen en rubriceren. Dat ligt me wel, omdat ik natuurwetenschapper ben. Alle feiten moeten kloppen natuurlijk.”

Regien Stomphorst is gepromoveerd in de moleculaire fysica. Ze werkte als docent op het platteland van Zimbabwe en werd onderzoeker bij het Ministerie van Onderwijs in Ethiopië. Bovendien reisde ze een half jaar alleen rond in Afrikaanse landen. Zo raakte ze gefascineerd door culturele verschillen en op racisme gebaseerde onderdrukking. Ze besloot hierover te gaan schrijven.

Ik huurde een alfa-vrouw in om een beta-vrouw te leren schrijven

JAVA Het boek ‘Het Geheim van het Veluwebataljon’ gaat over oorlogsvrijwilligers uit Ede die in 1945 en 1946 hebben gevochten in Indonesië. Het verhaal laat de koloniale oorlog zien door de ogen van een soldaat die met zijn vrienden in vijandelijk gebied probeert te overleven en vanuit het gezichtspunt van zijn moeder die achterblijft in Ede. Hoofdpersoon is Jolien. Zij gaat in 2015 op zoek naar het familiegeheim rond haar oom die op Java sneuvelde.

Jolien vindt na de dood van haar vader dozen met brieven waaruit blijkt dat haar oom Daan ’iets’ gedaan heeft in Nederlands-Indië. Deze oom heeft ze nooit gekend. De verhalen van haar oma Nel over oom Daan waren altijd omgeven met een religieuze waas van schuldgevoelens; zij zou door haar tweede huwelijk haar zoon deze koloniale oorlog hebben ingejaagd. Haar oma koesterde een soort heldenstatus voor haar zoon die als zeer gelovige jongeman uit naastenliefde oorlog ging voeren. Toch sijpelde er altijd iets anders doorheen, iets waar Jolien haar vinger niet op kon leggen.

GESNEUVELD Regien ging zes weken naar Maleisië en Indonesië, op zoek naar het verhaal over haar mysterieuze oom die op Java begraven ligt. ,,In 2016 kwam er een proefschrift uit over oorlogsmisdaden die daar gepleegd zijn. ‘De zaak Klender’ las ik in het Nationaal Archief. Dat gebeurde op 6 april en op 8 april is mijn oom precies op dezelfde locatie gesneuveld. Toen dacht ik: nu wordt het een verhaal! Dus huurde ik een alfa-vrouw in om een beta-vrouw te leren schrijven (lacht). Het was een uitdaging. Want als je een roman gaat schrijven, kruip je naast de feiten meer in je emoties. Met als doel om iemand te begrijpen.”

De schrijfster vertelt enthousiast over de locaties die ze bezocht, zoals het trainingskamp van de soldaten in Maleisië. ,,Ik vond het fantastisch om rond te vragen en dat kamp te vinden. Als reïncarnatie een optie is, word ik in een volgend leven onderzoeksjournalist (lacht). Die negentienjarige jongens hebben daar een gouden tijd gehad, want ze vierden er feesten als Sinterklaas en Kerst. Dat lees je in die brieven.”

Vervolgens was Regien in Java, waar ze heftiger ontdekkingen deed. 

GERADICALISEERD De oude brieven nam ze mee om al lezend in de voetsporen van haar oom te kunnen treden. Met een combinatie van bravoure en ongerustheid ging ze op onderzoek uit, waarbij haar eigen hersenschimmen ook meereisden. Deze speurtocht liep uit op de ontdekking van een drama dat het imago van haar oom, familie en haarzelf volledig op zijn kop zet. ,,Ik denk dat we hem in onze tijd een ‘geradicaliseerde’ jongen zouden noemen. In de brieven lees je nog net niet ‘de beste Indonesiër is een dooie’, maar het scheelt niet veel. Want die jonge soldaten werden zo bang en er vielen doden.”

In de brieven lees je nog net niet ‘de beste Indonesiër is een dooie’, maar het scheelt niet veel

In de roman beschrijft Regien Stomphorst de koloniale uitbuiting, die mede mogelijk is gemaakt door haar voorvaderen, niet via wetenschappelijke waarheidsvinding, maar door een universum te scheppen waar feiten en fictie met elkaar versmelten. Ze bezocht de begraafplaats van de gesneuvelde soldaten, waar ook haar oom werd begraven. ,,Die jonge jongens waren er door de overheid ingeluisd en dat voel je. Het gaat bij het Veluwebataljon (‘De haantjes’) om een groepje van zo’n twintig jongens die zich zeer met elkaar verbonden voelden. Ze waren opgegroeid in Veluwse plaatsen en de meesten kwamen uit een zeer godsdienstig nest. Mijn oma was christelijk gereformeerd. De overheid was door God aangesteld, dus waren ze zo gehoorzaam als het maar kan. Degenen die terugkwamen, werden losers genoemd en daar hebben ze zich heel erg tegen verzet. Ik maak er in mijn boek een romance van, om het gesprek te voeren of ik nog schuldig ben aan wat mijn oom daar gedaan heeft. Hoe ver ga je terug? Ook met herstelbetalingen. De woke-discussie zeg maar. Wij plukken wel de vruchten van wat zij in die kolonie gedaan hebben. Ik kom er ook niet uit.”

Op zaterdagmiddag 5 november van 14.00 tot 16.00 uur zal er een meet en greet zijn bij boekhandel ‘Boek en Buro’ in Ede. Regien wil dan graag met Edenaren in gesprek over oorlogsvrijwilligers die in Nederlands-Indië hebben gevochten. Als illustratie van haar researchwerkzaamheden zal ze een boek met Edese kranten meenemen. ‘Het Geheim van het Veluwebataljon’ wordt uitgegeven bij Uitgeverij Gopher.

Info: www.stomphorst.net.

Door Freek Wolff