Edese beroepsmusici leven door corona in ‘bevroren tijd’

EDE Bureau Spotlight portretteert professionele creatievelingen die door de coronacrisis thuis zitten. In deze aflevering het muzikale duo en echtpaar Micha en Robbert uit Ede. Naar schatting is zeventig procent van de beroepsmuzikanten zzp’er, zij scholen zich nu massaal om. Robbert is één van hen. ,,De opleiding logopedie paste het best in mijn straatje.”

Marlies Haitsma/Bureau Spotlight

Het ongeloof overheerst nog steeds. Het leven van een kunstenaar is niet financieel stabiel, dat is geen nieuws, maar nooit hadden pianiste Micha van Weers (50) en bariton Robbert Muuse (48) verwacht dat hen dit zou overkomen. Dat twee volledige inkomstenbronnen wegvallen, hakt erin, vertelt Micha. ,,We hebben de dubbele pech dat we allebei beroepsmusicus zijn.”

De beslissing om volledig zelfstandig te gaan, had vooral te maken met authenticiteit. ,,Om de vrijheid te willen hebben in alles waaraan ik mij commit’’, vertelt Robbert. ,,Er waren soms maanden dat we het bijna niet rond kregen, maar dat hoort erbij. Dat is het risico van ons vak.”

Nu hebben hun optredens en muzikale reizen over de wereld plaats moeten maken voor een ander leven. Wat ze altijd als een zegen hebben ervaren, is nu een grote zorg geworden. Micha: ,,Je houdt in je achterhoofd rekening met het feit dat je een ongeluk kunt krijgen of dat je iets lichamelijks overkomt, maar dat de kunst- en cultuursector totaal plat komt te liggen? Dat was voor mij ondenkbaar.”

ALLERLAATSTE Robbert was vlak voor de eerste lockdown in maart terug van een concertreis in Australië en Nieuw-Zeeland met het Nederlands Kamerkoor. Sindsdien is de agenda leeg. Micha: ,,We zien nog steeds afzeggingen binnenkomen van concerten voor volgend jaar”. Naar hun verwachting gaan theaterzalen en concertzalen pas als allerlaatste weer open. ,,Veiligheid is belangrijk en daar sta ik ook echt achter, maar de willekeur van het beleid is lastig te verteren.’’

Micha en Robbert lopen naar binnen en gaan aan de grote keukentafel zitten. Achter hen, in het midden in de kamer, staat een gitzwart gelakte Steinway-vleugel. ,,Hier repeteer ik en geef ik ook pianoles”, vertelt Micha terwijl ze opzij kijkt. Om het echtpaar heen hangen tal van artistieke kunstwerken, schilderijen in felle kleuren en door de woonkamer heen zijn bijzondere objecten te vinden. Een klassieke muziekzender staat zachtjes aan en zorgt voor een ontspannen sfeer.

Dit is het huis van een artiestenduo dat elkaar heeft ontmoet aan het conservatorium in Maastricht, vervolgens voor het kunstenaarsbestaan naar Duitsland verhuisde - waar de klassieke muziek nog steeds hoog in het vaandel staat - en nu alweer twintig jaar in Ede woont.

De vergelijking met Duitsland en het coronabeleid van het buurland wordt snel gemaakt. Micha en Robbert zien dat daar meer aandacht is voor de gehele kunst- en cultuursector. ,,Vrienden van ons zijn ook musici en kregen direct 4.000 euro ondersteuning van de overheid. Dat gebeurt hier niet.” Ze denken zelf dat het vooral te maken heeft met de rijke culturele historie van Duitsland. ,,Klassieke muziek is daar een sterker onderdeel van de cultuur dan hier.”

LASTIG TE BESCHRIJVEN Het kunstenaarschap is door hun hele leven verweven. Door corona is dat gestopt. Dat zorgt voor een moeizaam ‘rouwproces’. Robbert deelt openhartig: ,,De strijd waar ik door corona in zit, is lastig te beschrijven. Aan de ene kant voel ik dat we door moeten met het maken van muziek, maar tegelijk kunnen we niet door.”

Opeens stopt Robbert met praten en steekt zijn linkerhand in de lucht. Hij beweegt zijn hoofd naar links en kijkt Micha aan. Het gesprek valt stil, maar op de achtergrond blijft de klassieke radiozender rustig doorspelen. Zachtjes komen de geluidsgolven binnen. Robbert: ,,Dit is het meesterwerk Winterreise.’’

STILSTAND Op de radio is het muziekstuk te horen van de Oostenrijkse componist Franz Schubert. Hij schreef Winterreise in 1827, in een periode waarin het artistieke leven ook tot stilstand kwam. In het stuk gaat de hoofdpersoon op reis nadat hij was afgewezen door zijn geliefde. Het sombere muziekstuk weerspiegelt de emotionele pijn, eenzaamheid en armoede die Schubert onderging.

Micha buigt zich over de tafel: ,,De contrasten in Nederland zijn groot. Iedereen gaat door, maar wij, kunstenaars, staan stil. Eigenlijk leven wij nu ook in een bevroren tijd.”

Beluister hier de podcast Spotpraat - Waarom kunstenaars logopedisten worden. Kijk voor meer podcasts op bureauspotlight.nl.

Via een herstel- en steunregeling stelt de gemeente Ede 788.000 euro beschikbaar aan onder meer harmonieën, orkesten en amateur zang- en toneelverenigingen. Alleen culturele instellingen kunnen zich beroepen op de regeling. Zij kunnen tussen de duizend en vijfduizend euro steun aanvragen, tenzij het verlies door corona aanzienlijk hoger is.

Maar dat geldt niet voor Robbert en Micha. Want het geld komt niet bij zelfstandige kunstenaars terecht. Zij maken daarom sinds maart aanspraak op de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Deze regeling is voor zelfstandigen die veel inkomsten missen en onder het sociaal minimum vallen vanwege corona.

IMPACT OP GEZIN Omdat nog steeds geen vermogenstoets is gekoppeld aan de aanvraag van de Tozo-regeling, spreken Micha en Robbert hun zorgen uit over mogelijk misbruik. ,,Iedereen kan in principe dit geld aanvragen, we hopen dat het geld echt alleen gaat naar de mensen die het daadwerkelijk nodig hebben.’’

Ook landelijk wordt dit probleem herkend en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) heeft aangegeven hier toezicht op te houden. Toch blijft een vermogenstoets vanuit de overheid vooralsnog uit. 

Voor een echtpaar komt de maximale uitkering neer op 1.512,90 euro in de maand. En dat heeft impact op het gezin. ,,De kinderen gaan vragen stellen en dat doet best wel pijn. Je wilt ze hiervoor beschermen en hen er zoveel mogelijk buiten houden.”

OMSCHOLEN Dankzij het sociale vangnet om hen heen houden ze het financieel nog uit. Maar ook dat is niet oneindig. Om enige zekerheid in te bouwen is Robbert een nieuwe opleiding gestart. De Edenaar is niet de enige. Naar schatting zeventig procent van de beroepsmuzikanten is freelancer en zij besluiten zich massaal om te scholen. Robbert studeert voor logopedist. Logopedie ligt enigszins in het verlengde van zijn werk als zanger, omdat stemgebruik en adem erin terugkomt. ,,Het past precies in mijn straatje.” Maar een volledige vervanging van zijn zangcarrière wordt het niet. ,,Ik blijf concertzanger!”

Een omscholing betekent overigens niet dat problemen direct worden opgelost. De opleiding duurt minimaal nog drieënhalf jaar.

BEHOEFTE KUNSTBELEVING Dat er een groeiende behoefte is aan muziek en kunstbeleving merken Micha en Robbert steeds meer. ,,We krijgen continu vragen en verzoeken: ‘Kunnen jullie niet in tuinen privé bij ons komen spelen?’ Met de huidige maatregelen is dat niet mogelijk.’’

Op de vraag hoe ze de coronatijd ervaren, komen ze tot de conclusie dat daar eigenlijk geen woorden voor zijn. Micha deelt: ,,Kunst is datgene wat je niet kan uitspreken, maar wat je wel voelt, ervaart en beleeft. Mensen snappen nu pas hoe belangrijk kunst is en hoe erg ze muziek missen als het er niet meer is.”

OPROEP Dit onderzoeksdossier gaat over cultuur, kunst en corona. Wij praten graag met de lokale creatieve makers! Wat zijn jullie ervaringen? Schroom niet en stuur ons een mail via bureau@bureauspotlight.nl, dan nemen we contact met je op!

Lees in dit dossier ook de interviews van Marlies Haitsma met beeldend kunstenaar en fotograaf Salman Ezzammoury, danser Delano Spenrath en dansschoolhouder Jarino Tummers.

Bureau Spotlight, lokale onderzoeksjournalistiek in de Foodvalley, is een samenwerking van BDUmedia, Omroep Ede en de School voor Journalistiek in Ede. Mede mogelijk gemaakt door subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.