‘Als ik zing, kan ik mijn rolstoel vergeten’

EDE Het Edese koor Onbeperkt Talent, dat ook plek biedt aan mensen met een beperking, kan niet wachten tot de coronacrisis voorbij is. ,,Als ik zing kan ik mijn rolstoel vergeten en gewoon Manon zijn.”

Marlies Haitsma/Bureau Spotlight

Voor de Oude Kerk in Ede staan drie leden van het koor met elkaar te praten. De regen druppelt zachtjes op de stevig dichtgeritste jassen. ,,Hier zouden we onze jaarlijkse kerstperformance hebben gehad’’, vertelt voorzitter Olga van der Zanden (59), terwijl ze de kerktoren bekijkt. ,,Wij zingen niet meer samen sinds maart en dat doet pijn.”

Onder het motto ‘Iedereen doet mee, anders doen we het niet’ besloot het bestuur van koor Onbeperkt Talent om niet online of in kleine groepen te zingen. Hierdoor is er al bijna een jaar een lege plek in het leven van mensen die afleiding juist hard nodig hebben. De coronacrisis laat zien dat een woensdagavond veel meer is dan een gewone koorrepetitie. Olga: ,,We hebben elkaar nodig. Sociaal, mentaal en zangtechnisch. Samen staan we sterker dan alleen.”

INCLUSIE Karen Brouwer (57) is dirigent en mede-oprichter van koor Onbeperkt Talent. Wij zijn het eerste koor in Nederland dat voor een deel bestaat uit mensen met een lichamelijke of verstandelijke beperking. ,,Ik wilde een plek van inclusie creëren.”

Al meer dan vijftien jaar komen meer dan zestig zangers en zangeressen uit de regio samen om in de Oude Kerk in Bennekom te zingen. ,,Ze zijn bereid om voor ons koor in de auto te stappen of in het taxibusje!” Leden komen uit onder meer Putten, Bennekom, Oosterbeek, Wageningen, Renkum, Ede, Deil, Barneveld en Otterlo.

,,Mensen denken wel eens dat bij ons koor iedereen gewoon kan meedoen, maar dat is niet zo. Je moet kunnen zingen. We zingen vierstemmig.’’ Karen heeft meerdere keren mensen moeten wegsturen. ,,We streven naar niveau.”

Zelf hanteert Karen geen quotum, maar ze wil wel graag een evenredige verhouding tussen stemsoorten en zangers en zangeressen met én zonder beperking. Dat kan zowel een lichamelijke, sociale of verstandelijk beperking zijn, bijvoorbeeld iemand die rolstoelafhankelijk is, niet aangeboren hersenletsel heeft of het syndroom van Down.

Dirigent Karen Brouwer met koor Onbeperkt Talent.

EXTRA ZWAAR Dat er al bijna een jaar niet gezongen wordt, gaat Karen aan het hart. ,,Als maatschappij hebben we de zorg voor mensen uitgekleed. Deze crisis is voor een groot deel van mijn zangers en zangeressen extra zwaar, omdat dagbesteding, werk en andere activiteiten er niet meer zijn. Ik denk weleens: ‘Hoe komen onze leden hieruit?’ Zij leven door corona al bijna een jaar vrijwel geïsoleerd.”

Manon Wagendorp (48) is één van hen. Al meer dan tien jaar zingt ze bij Onbeperkt Talent. Manon zit thuis. Haar werk bij ouderen is uit voorzorg gestopt. Twee keer in de week bezocht ze dementerende mensen in De Herberg in Ede. ,,Het is niet altijd makkelijk, want soms willen ze niet praten, maar het is een mooi beroep. Ik wil dat ze kunnen vergeten waarom ze op deze plek wonen.” Ze kan zich het moment nog goed herinneren dat ze haar vrijwilligerscontract ondertekende. Trots: ,,Dit contract is het hoogst haalbare voor mij. Ik weet dat ik geen betaald werk kan doen.”

CIRKELTJE KLEINER Door onder meer zuurstoftekort tijdens haar geboorte is Manon in een rolstoel beland. Ze woont zelfstandig in een Fokusproject in Ede, waar ze over 24-uurszorg beschikt. ,,Als ik alle ministers moet geloven, val ik onder de doelgroep die kwetsbaar is en daar moet ik toch rekening mee houden. Ik ga alleen de deur uit als het strikt noodzakelijk is. Toegegeven: ik ben blij als ik weer binnen ben.’’

Corona maakt opnieuw duidelijk welke rol koor Onbeperkt Talent vervult: het is naast een amateurkoor op niveau ook een plek waar Manon haar zorgen kan vergeten. Het wordt stil, Manon denkt na. ,,Mijn cirkeltje mensen wordt veel kleiner. Juist nu merk ik hoe belangrijk het koor is. Ik mis het zingen, het houvast, de positiviteit en het luisteren naar elkaar. Gewoon even mijn hart luchten op de woensdag en dan weer opgeladen de week in.’’

Al meer dan tien jaar zingt Manon Wagendorp bij koor Onbeperkt Talent.

ROLSTOEL VERGETEN Zelf heeft ze professionele hulp ingeschakeld. ,,Gelukkig heb ik nu steun van die mensen, maar ik denk dat ik dat niet nodig had gehad als ik naar de koorrepetities kon gaan. Dit koor heeft een warm plekje in mijn hart. Daar ben ik Manon en is mijn rolstoel niet belangrijk.’’

Taboes rondom rolstoelgebruikers moeten anno 2021 nog steeds worden doorbroken, zegt ze. ,,Het meest lastige aan in een rolstoel zitten is dat mensen aannemen dat ik ook verstandelijk niet goed bij ben. Ze stellen bijvoorbeeld hun vraag aan degene achter mij. Dat doet pijn: ‘Hallo, ik zit hier, je kunt het ook aan mij vragen, hoor’.’’

Dat is de reden waarom ze voor corona langs ging bij basisscholen in Ede. ,,Ik merk dat kinderen voor mij terugdeinzen en niet direct hun vragen durven stellen. Ik vind het superbelangrijk om jonge mensen te laten zien dat het helemaal niet eng is om over beperkingen te praten.” Tegelijk signaleert Manon een positieve verandering. ,,In de media en op televisie zie je steeds meer mensen met een rolstoel. Dat is mooi.”

Zodra het kan, laat Manon zich vaccineren. Tot die tijd zal ze blijven zingen in haar woonkamer. ,,De buren hebben nog niet geklaagd.’’

SOCIAAL ISOLEMENT Hoewel het op de woensdagavonden nog stil is, zoeken de koorleden elkaar wel op. ,,We proberen elkaar in de gaten te houden, want we zijn ons bewust van het sociale isolement waarin sommigen zich bevinden. Met kerst bijvoorbeeld gingen we langs de deuren en deelden we presentjes uit.”

Als voormalig officier bij de Landmacht weet Olga van organiseren. Toen er zes jaar geleden een bestuurswissel plaats vond, stapte ze naar voren en besloot ze de verbindende rol aan te nemen als voorzitter. Ze geeft aan dat ook voor mensen die zogenaamd niet beperkt zijn dit koor waardevol is.

Onbeperkt Talent heeft Olga’s wereld verrijkt. ,,Vanuit mijn familie of kennissenkring kende ik niemand met een handicap. Je zoekt automatisch gelijkgestemde mensen. Gelukkig is mijn netwerk nu veel gevarieerder en heb ik vriendschappen aan het koor overgehouden die anders niet waren ontstaan.’’

OGEN GEOPEND Er wordt een spiegel voorgehouden. Olga: ,,Bij de eerste repetities ontmoette ik verstandelijk beperkten die gewoon kunnen zingen en dan bedoel ik echt goed zingen. Dat had ik niet verwacht.” Ik leerde verder te kijken dan de beperking en ontdekte mijn aannames over mensen met een beperking. Voorheen zag ik dat niet op die manier.’’

,,Als we na een optreden horen: ‘Wauw, wat kunnen jullie goed zingen’, dan ben ik eerst teleurgesteld, want blijkbaar hadden ze geen hoge verwachtingen’’, vervolgt ze. ,,Maar Karen legt uit dat het eigenlijk iets moois is, want we hebben ons publiek laten nadenken. En in die beweging ontstaat begrip en in het beste geval verbinding.”

PURE MUZIEKBELEVING Karen weet als geen ander wat Onbeperkt Talent nog meer uniek maakt. ,,Ik heb met koren gewerkt die bestaan uit mensen die zogenaamd geen beperking hebben en daar gaat alles volgens de regels. Het nadeel is dat gevoel dan uit de muziek valt. Bij Onbeperkt Talent bestaat muziek bij uitstek uit emotie en gevoel. Hier zijn die ongeschreven regels er niet. Je bent gewoon wie je bent. Dan wordt muziek een pure beleving.”

Concessies horen bij het vak. Karen, die afstudeerde aan het conservatorium, vertelt dat niet alles kan. Bach wordt niet gezongen, maar het werk van componist Andrew Lloyd Webber, Frank Boeijen en Marco Borsato wel. ,,We zijn niet bang om te studeren”. Ook het Engelse nummer ‘Let it go’ uit de Disney-film Frozen is de revue gepasseerd. ,,Mensen vergeten dat dat best een technisch en ritmisch nummer is.’’

ZINGEN MET JE LICHAAM Als ze dirigeert weet Karen dat woorden alleen niet genoeg zijn. ,,Soms moet ik springen en zwaaien met mijn handen. Het is hard werken, maar als het kwartje valt en iedereen begrijpt waar we heen moeten met elkaar, dan zijn dat gouden momenten. Die overwinning is geweldig. Dan sta ik voor het koor kijk ik naar de zangers en zangeressen en ben ik trots. Dat gevoel is ontwapenend.”

Financieel levert de huidige crisis geen probleem op voor het koor. Zanger en penningmeester Jos Oosterbaan (72): ,,Concerten kosten over het algemeen meer dan het oplevert en juist die kostenposten vallen weg. Ook de zaalhuur is stopgezet. Financieel houden we het hoofd gelukkig boven water.”

De repetitiezaal blijft nog leeg, maar nu het vaccineren is begonnen, lijkt het begin van het einde van de coronacrisis toch echt dichterbij te komen. Karen: ,,We gaan zingen als het echt veilig is voor elk lid.” Dat is de hoop die doet leven.

Marlies Haitsma werkt voor Bureau Spotlight aan het onderzoeksdossier over cultuur, kunst en corona. Ze is benieuwd naar ervaringen van lokale creatieve makers. Reageren? Stuur een mail naar bureau@bureauspotlight.nl. Bureau Spotlight, lokale onderzoeksjournalistiek in de Foodvalley, is een samenwerking van BDUmedia, Omroep Ede en de School voor Journalistiek in Ede. Met steun van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.

Lees ook het verhaal ‘Edese beroepsmusici leven door corona in bevroren tijd’.