Stemmen tijdens pandemie: gaat corona iets doen met het opkomstpercentage?

EDE Nederland maakt zich op voor unieke verkiezingen: middenin coronatijd openen de stembureaus volgende week hun deuren. Bij de laatste Tweede Kamerverkiezingen in 2017 stemde in de gemeente Ede 85,2 procent van de kiesgerechtigden. Wat de virusdreiging gaat betekenen voor de opkomst dit jaar is voer voor discussie.

Het worden ,,in alle opzichten” unieke verkiezingen, zegt Bert van den Braak, als parlementair historicus verbonden aan de Universiteit van Maastricht. Volgende week mogen naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek ruim 13 miljoen Nederlanders hun stem uitbrengen, onder wie 88.800 inwoners van de gemeente Ede. Een deel kan dat vanuit huis regelen.

PRIMEURS Zo mogen 70-plussers stemmen per post. Een primeur voor Nederland, zegt Van den Braak. ,,Ook het stemmen op meerdere dagen is niet eerder voorgekomen.” Om de drukte te spreiden kunnen kiezers in een beperkt aantal stembureaus per gemeente ook op 15 en 16 maart terecht. In de gemeente Ede zijn zeven stembureaus ook op maandag en dinsdag al geopend. Deze extra dagen zijn vooral bedoeld voor kwetsbare groepen, maar alle kiezers mogen dan hun stem uitbrengen.

OPKOMST Of het hoge opkomstcijfer van de vorige Kamerverkiezingen, ruim 81 procent landelijk en dus 85,2 procent in Ede, wordt gehaald, is de vraag. Zo becijferde opiniepeiler Maurice de Hond dat 10 procent van de mensen die bij de vorige verkiezingen wel stemde, nu zegt niet naar de stembus te gaan vanwege besmettingsgevaar. Kajsa Ollongren, als minister van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor de verkiezingen, houdt het op 3 procent.

,,Het is niet ondenkbaar dat corona de opkomst iets zal beïnvloeden”, zegt Van den Braak. ,,Maar met het briefstemmen en de twee extra dagen zijn er behoorlijke maatregelen genomen om iedereen de kans te bieden een stem uit te brengen.”

VEEL DUURDER De extra maatregelen maken dat de gemeente Ede veel meer mensen nodig heeft. Verkiezingscoördinator Henk van den Boom zei eerder deze week bij Ede Stad.nl: ,,Normaal gesproken zijn er in onze gemeente ongeveer drie mensen nodig per stembureau die stemmen tellen en toezicht houden tijdens de gehele dag”, vertelt Van den Boom. ,,Dit jaar zijn dit er per locatie soms wel acht of negen. Er moet nu toezicht worden gehouden op de anderhalve meter afstand, en alle andere coronamaatregelen. De verkiezingen zijn in Ede dit jaar drie keer duurder dan normaal. Dit komt niet alleen door de extra medewerkers, maar ook door de behoefte aan desinfectiemiddelen en dergelijken.”

‘MENSEN KOMEN WEL’ ,,Mensen die echt willen stemmen, doen dat wel”, zegt ook Carolien van Ham, politicoloog aan de Radboud Universiteit. Ze wijst op de herindelingsverkiezingen die in november in zeven gemeenten werden gehouden. ,,Het aantal mensen dat toen niet stemde vanwege corona bleek vrij laag te liggen. Nu gaat het om nationale verkiezingen en zijn er extra opties om een stem uit te brengen.”

Maatregelen
Om te voorkomen dat 17 maart tot ‘superspreading event’ verwordt, worden op alle stembureaus maatregelen getroffen. Een aantal daarvan opgesomd:
- De stemlokalen zijn zo ingericht dat kiezers en stembureauleden anderhalve meter afstand kunnen houden.
- Op iedere stemlocatie is een extra stembureaulid aanwezig dat kijkt of het niet te druk wordt en of iedereen zich aan de regels houdt. In heel Nederland zijn zo’n 70.000 stembureauleden en tellers nodig, een kwart meer dan normaal. Ook in Ede zijn veel meer mensen nodig.
- Stembureauleden doen voordat ze met hun werk beginnen een gezondheidscheck.
- Stemhokjes, deurklinken en andere ‘contactpunten’ worden in ieder geval elk half uur schoongemaakt.
- Kiezers die in de gemeente Ede hun stem uitbrengen krijgen een eigen potlood dat ze mee naar huis mogen nemen.
- Tussen de stembureauleden en kiezers staan spatschermen.
- Volmachtnemers, mensen die met een machtiging namens anderen stemmen, mogen naast hun eigen stem drie volmachtstemmen uitbrengen in plaats van de gebruikelijke twee.